بررسی روند پیدایش و تكامل بورسهای كالا در جهان حاكی از آن است كه ظهور و بسط فعالیت های این گونه بازارها در عرصه اقتصاد كشورها از قرن 19 به بعد در پی پاسخ گویی به برخی از نیازمندی های اقتصادی و در بسیاری موارد رفع برخی تنگناها و موانع در بازار كالاها بوده است.

به عبارت دیگر ، وجود برخی مشكلات در بازار كالا ( چه در بخش عرضه ، تقاضا و چه در بخش توزیع) و به تبع آن نوسانات قیمت كالاها و همچنین برخی از نارسایی ها و ناکارآمدی های بازارهای سنتی از یك طرف و مزایا و منافع ایجاد و راه اندازی بورسهای كالا و توانمندی آنها در رفع مشكلات فوق الذكر از طرف دیگر، مهمترین انگیزه و عواملی هستند كه موجب پدیدار شدن بورس های کالا در صحنه اقتصاد كشورهای مختلف گشته اند.

نارسایی های بازار سنتی در شکل های نوسانات کاذب و عدم شفافیت در کشف قیمت و فقدان تضمین های لازم برای معامله گران از مهمترین دلایل راه اندازی بورس های کالایی در کشورهای جهان بوده است. در چنین شرایطی راه اندازی بورس های کالایی و به تبع آن، استفاده از ابزارهای مشتقه به ایجاد یك نظام سازمان یافته داد و ستد و توزیع كالاها در كشور های مختلف منجر شده و راه ورود به بازارهای جهانی را برای کشورها تسهیل نموده است . از این رو هم اکنون صد ها بورس کالایی مدرن در سراسر جهان دایر می باشد که از قدیمی ترین آنها می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

• 1- بورس تجاری شیکاگو(CME) با 170 سال سابقه
• 2- بورس فلزات لندن (LME) با 130 سال سابقه
• 3- بورس کالای نیویورک (NYMEX)
• 4- بورس کالای توکیو(TOCOM)
• 5- بورس کالای شانگهای(SHFE)
• 6- بورس کالای هند (MCX)

بازار محصولات صنعتی و كشاورزی در ایران همواره با محدودیت ها و دشواری های ساختاری زیادی روبرو بوده و بخش عمده ای از این مشكلات مربوط به عدم استفاده از ابزارهای نوین اقتصادی و ساختار نامناسب و ناكارآمدی بازار می باشد كه با وجود تلاش های بسیار انجام شده توسط دولت محترم طی 2 دهه اخیر در جهت اصلاح این ساختار ، اما شاهد عدم بازدهی مناسب و حصول نتایج مورد انتظار در این بخش بوده ایم به گونه ای که علی رغم صرف هزینه های بسیار توسط دولت برای تنظیم بازار و تعیین قیمت نهاده ها و محصولات، اما در بخش تولید و توزیع و در پی آن مصرف کنندگان همواره با مشکلات فراوانی روبرو بوده اند که مهمترین این مشکلات را می توان به شرح ذیل خلاصه نمود:

• 1- نوسانات کاذب قیمت محصولات ناشی از ارتباط نامشخص و نامناسب میان عرضه و تقاضا
• 2- عدم امکان مدیریت ریسک و محافظت از نوسانات آتی قیمت
• 3- فقدان یک نظام قیمت گذاری شفاف بر پایه تعادل میان عرضه و تقاضا و نیاز بازار
• 4- نبود یک سیستم اجرایی و ناظر بر حسن انجام تعهدات طرفین معامله
• 5- فقدان یک سیستم جمع آوری، پردازش و تحلیل اطلاعات و آمار تولید، واردات، صادرات و مصرف در جهت اطلاع رسانی به بازار و تصمیم گیری مطلوب
• 6- عدم هماهنگی میان بخش های تولیدی و بازرگانی در زمینه واردات، صادرات و بازار مصرف

نیاز به ایجاد بازاری متشکل و سازمان یافته برای تقابل آزاد عرضه و تقاضا و دستیابی به اثرات مثبت این مهم در اقتصاد تولید و مصرف، دولت و مجلس شورای اسلامی را بر آن داشت تا بستر قانونی لازم جهت تاسیس و راه اندازی بورسهای کالایی را در ایران فراهم سازند. در این راستا با تصویب بند (ج) ماده (95) قانون برنامه سوم و بند (الف) قانون برنامه چهارم، شورای عالی بورس موظف به تشکیل و گسترش بورسهای کالایی در ایران گردید.

در پی این امر، بورس فلزات در شهریور ماه سال82 به عنوان اولین بورس کالای کشور فعالیت خود را آغاز کرد و پس از آن نیز بورس کالای کشاورزی در شهریور ماه سال 83 شروع به فعالیت نمود.

سپس بر اساس مصوبه شورای عالی بورس و قانون جدید بازار اوراق بهادار، در آذر ماه سال 85 موجبات تشکیل شرکت بورس کالای ایران با ادغام بورس فلزات و کشاورزی فراهم شد و پس از پذیره نویسی و برگزاری مجمع عمومی، شرکت بورس کالای ایران از ابتدای مهر ماه سال 86 فعالیت خود را آغاز کرد.

بدین ترتیب، هم اکنون بورس کالای ایران با تجربه ای بیش از 4 سال، به داد و ستد انواع محصولات صنعتی و کشاورزی در قالب معاملات نقد، نسیه و سلف مشغول است و راه اندازی معاملات ابزارهای مشتقه از جمله قراردادهای آتی را در برنامه های توسعه ای خود دارد.

از آن جایی که بورس های کالا به عنوان نهادهایی سازمان یافته جهت داد و ستد قانونمند و نیز توسعه بازار سرمایه و بخش های مختلف اقتصادی به شمار می روند، لذا نتایج عملکرد آنها می تواند تاثیرات بسیار مثبتی در مناسبات تولید، توزیع ، مصرف و در نتیجه افزایش رفاه اقتصادی جوامع به دنبال داشته باشد؛ چرا که بورس کالا تجلی گاه خواسته های تولیدکنندگان و مصرف کنندگان است و در این بازار است که همه فعالان بازار، نیازهای خود را در یک فضای رقابتی، شفاف و قانونمند مطرح می کنند.

از مهمترین اهداف و اثرات بورس کالا می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

• 1- ایجاد بازاری قانونمند و سازمان یافته جهت تسهیل داد و ستد کالاها
• 2- سامان دهی بازار کالاها از طریق مکانیزم اجرایی ناظر بر تعهدات و تضمین منافع طرفین معامله
• 3- کشف شفاف قیمت کالاها بر اساس تعامل و تقابل عرضه و تقاضا و نیاز بازار
• 4- برقراری امکان اعمال مدیریت ریسک در بازار
• 5- امکان انجام معاملات نقد، نسیه، سلف، آتی و اختیار با استفاده از ابزار های نوین مالی
• 6- توسعه سرمایه گذاری و فراهم سازی تسهیلات مالی برای خرید و فروش
• 7- اطلاع رسانی درباره وضعیت بازار داخلی و خارجی کالاهای پذیرش شده به منظور افزایش سطح دانش فعالان بازار

ارکان شرکت بورس کالای ایران ( سهامی عام ) عبارتند از:

• 1- مجامع عمومی
• 2- هیات مدیره
• 3- مدیر عامل
• 4- بازرس/حسابرس

شرکت توسط هیات مدیره ای غیر موظف مرکب از هفت شخص که توسط مجمع عمومی عادی با توجه به اساسنامه، قانون تجارت و مقررات برای مدت دو سال انتخاب می شوند، اداره می شود. هم اکنون نمایندگان اشخاص حقوقی ذیل ،اعضای هیات مدیره شرکت بورس کالای ایران را تشکیل می دهند:

• 1- شرکت فولاد مبارکه اصفهان
• 2- گروه بهمن
• 3- شرکت ذوب آهن اصفهان
• 4- صندوق بازنشستگی کارکنان وزارت جهاد کشاورزی
• 5- شرکت کارگزاری بانک کشاورزی
• 6- شرکت کارگزاری بانک صنعت و معدن
• 7- شرکت کارگزاری توسعه معادن و فلزات

هیات مدیره باید یک نفر شخص حقیقی را خارج از اعضای هیات مدیره، به عنوان مدیر عامل شرکت به مدت دو سال برگزیند.

• تکمیل فرم مشخصات مشتریان حقوقی کارگزاری
• اساسنامه، روزنامه رسمی آگهی تاسیس و آخرین تغییرات اعضای هیات مدیره شرکت و صاحبان امضای مجاز
• کپی شناسنامه و کارت ملی تمامی اعضای هیات مدیره و مدیرعامل و صاحبان امضای مجاز
• مجوزهای دریافتی جهت فعالیت شرکت (پروانه بهره برداری یا گواهینامه صلاحیت پیمانکاری)
• آخرین قرارداد منعقده شرکت به عنوان پیمانکار (درصورت پیمانکاری بودن شرکت)
• اظهارنامه مالیاتی سال93 و گواهینامه مودیان مالیاتی
• صورت های مالی حسابرسی شده سال 93 در صورت لزوم

در صورتی که براساس آخرین اظهارنامه تسلیمی جمع کل ناخالص درآمد بیش از 20میلیارد ریال و یا جمع دارایی ها بیش از 36 میلیارد ریال باشد ارائه صورت های مالی حسابرسی شده سال 93 الزامی می باشد.

تمامی مدارک فوق میبایست ممهور به مهر شرکت بوده و در دونسخه کتبی و یک فایل پی دی اف اسکن شده در قالب CD به آدرس واحد بورس کالای این کارگزاری ارسال گردد. همچنین میتوانید فایل اسکن شده مدارک را به آدرس زیرارسال نمایید:

amutaghim@yahoo.com

چگونگی خرید کالا :

مراحلی را که لازم است جهت خرید و تهیه کالای مورد نیار خود در بورس کالا طی نمائید بشرح زیر می باشند:

• 1- فرم درخواست خرید کالای مورد نیاز خود را که در آن مشخصات ریز کالا، قیمت پیشنهادی، تولید کننده کالا، وhttp://www.fardabroker.com. را پر نموده اید به کارگزار تسلیم می نمایید.
• 3- سپس امکان تهیه کالا به اطلاع شما رسانده می شود و از شما خواسته می شود که 10 درصد از ارزش کالا را به عنوان پیش پرداخت به حساب کارگزار واریز می نمائید.
• 4- کارگزار درخواست شما را با خود به تالار برده و در تالار بورس با کارگزار فروشنده رقابت می نماید و کالای درخواستی شما را تهیه می نماید.
• 5- پس از خرید کالا در تالار، توسط کارگزار کالای خریداری شده، قیمت هر کیلو، مشخصات و مبالغ آن به اطلاع شما رسانده می شود و از شما در خواست می گردد که کل ارزش کالای خریداری شده را بهمراه حق الزحمه کارگزار و عوارض بورس به حساب کارکزار یا در وجه اتاق پایاپای واریز نماید.
• 6- شما حداکثر 48 ساعت مهلت دارید تا مبلغ خواسته شده را واریز نمائید.
• 7- پس از واریز وجه، تائیدیه فروش کالا نیز از سوی کارگزار فروشنده به شما تحویل می گردد.
• 8- تولید کننده نیز مشخصات کالای تحویلی (حواله فروش) را به شما ارسال می نمائید.
• 9- شما می توانید با برقراری ارتباط با تولید کننده در صورتی که نقد خریداری نموده باشید، از باربری که کالای شما را تحویل می نماید اطمینان حاصل نموده و اقدام به تحویل گرفتن کالای خود نمائید.

• در صورتی که شما بصورت سلف خرید نموده باشید پس از پرداخت پول، چند ماه بعد از زمان معامله (بسته به نوع سلف) و یک هفته قبل از زمان تحویل با تولید کننده ارتباط برقرار نموده و یک باربری را بمنظور حمل کالا مشخص می نمائید.

نحوه فروش کالا:

• 1- به منظور فروش کالاي توليد خود ابتدا مي بايست مشخصات کالاي خود را به بورس کالا ارسال و تائيد پذيرش بورس کالا را در خصوص عرضه کالاي خود در بورس اخذ نمائيد.
• 2- پس از اخذ مجوز عرضه اقدام به برقراري ارتباط با يکي از کارگزاران نموده و فرم فروش کالاي خود را تکميل نمائيد که لازم است در آن مشخصات کالاي پيشنهادي و قيمت مد نظرتان را درج نمايید.
• 3- کارگزار درخواست را در تالار معاملات بورس کالا عرضه و درصورت خريد کالا توسط يکي از کارگزاران (مشتريان) مقدار فروش، مبلغ فروش و مشخصات مشتري را به اطلاع شما مي رساند.
• 4- ما نيز پس از اطلاع از مبلغ فروش رسيده، حق الزحمه کارگزار و عوارض بورس را به حساب کارگزار يا اتاق پاياپاي واريز مي نمائيد.
• 5- سپس مشتري را از چگونگي تحويل کالا مطلع نموده و در صورت امکان باربري خود را نيز مشخص مي نمائيد.
• 6- پس از تحويل کالا به مشتري حواله رسيد کالا را به کارگزاري ارسال مي نمائيد.

سفارش قیمت می تواند به سه روش صورت گیرد:

• سفارش با قیمت باز:سفارشی است که خریدار یا فروشنده تعیین قیمت معامله را به کارگزار خود واگذار می کند.
• سفارش با قیمت محدود: سفارشی است که خریدار یا فروشنده، حداکثر یا حداقل قیمت معامله را مشخص می کند.
• سفارش با قیمت مقطوع: سفارشی است که خریدار یا فروشنده قیمت معینی را برای انجام معامله مشخص می کند.

الف) دارا بودن کد بورسی در بورس کالای ایران (درصورت نداشتن کد بورسی مدارک لازم جهت اخذ کد بورسی برای مشتری ارسال می گردد)

ب) تکمیل فرم های ذیل :

• درخواست پذیرش (در سربرگ شرکت گرفته شود)
• تعهدنامه شرکت (در سربرگ شرکت گرفته شود)
• امیدنامه
• پرسشنامه پذیرش
• فرم شناسه کالا

فرم های فوق را پس از تکمیل بصورت فایل word به آدرس ایمیل niazkhani@yahoo.com ارسال نموده و پس از تایید کارشناس مربوطه اصل فرم های ممهور شده به مهر شرکت و امضای صاحب یا صاحبان امضای مجاز به همراه مدارک حقوقی ذیل به آدرس پستی کارگزاری ارسال نمایید.

ج) مدارک حقوقی و ثبتی ذیل (ممهور شده به مهر شرکت):

• اساسنامه شرکت
• صورتهای مالی حسابرسی شده آخرین سال مالی(اگر درآمد سالیانه شرکت از 2،000،000،000 تومان ویا خالص درارایی از 3،600،000،000تومان بیشتر باشد، در غیر اینصورت اظهارنامه مالیاتی)
• گزارش هئیت مدیره به آخرین مجمع عمومی سالیانه (مشخص کننده وضعیت سهامداری شرکت)
• آگهی تاسیس شرکت در روزنامه رسمی
• آگهی تغییرات در روزنامه رسمی(آخرین آگهی دارندگان امضای مجاز شرکت در اداره ثبت شرکت ها و آگهی تغییر سرمایه ثبت شده شرکت و http://www.fardabroker.com.)
• پروانه بهره برداری
• کپی برابر اصل گواهی استاندارد کالا
• جدول آنالیز کالا (تایید شده توسط آزمایشگاه )

د) مدارک فوق پس از تکمیل و ارسال از جانب مشتری، توسط کارشناس بررسی شده و در صورت صحت مدارک فوق 3 نسخه قرارداد مشاور عرضه و پذیرش به آدرس پستی مشتری ارسال می گردد. (کلیه صفحات سه نسخه قرارداد ممهور به مهر شرکت گردیده و توسط صاحب یا صاحبان امضای مجاز، امضا شده و به آدرس پستی کارگزاری ارسال شود.)

ه) پس از تکمیل و بررسی، کلیه مدارک به کمیته پذیرش و بازاریابی بورس کالا و سازمان ارسال می گردد. پس از تائید هیئت پذیرش (ظرف مدت 30 روز)، مشتری موظف است مبلغ تعیین شده بابت حق پذیرش را به شماره حساب 4861566727، بانک ملت، شعبه بورس کالا، بنام بورس کالای ایران بابت حق پذیرش کالا واریز کرده و فیش واریزی را به شماره فکس کارگزاری ارسال نماید